1. Giới thiệu
Nhằm chuẩn hóa hoạt động nghiên cứu khoa học, nâng cao chất lượng các công trình và tăng cường hội nhập quốc tế, Trường Đại học Hàng hải Việt Nam ban hành sổ tay hướng dẫn trích dẫn và lập danh mục tài liệu tham khảo thống nhất. Việc áp dụng một tiêu chuẩn chung giúp đảm bảo tính nhất quán, rõ ràng và chuyên nghiệp cho tất cả các bài báo, báo cáo, luận văn, giáo trình... trong toàn Trường.
2. Đề xuất Tiêu chuẩn Trích dẫn Thống nhất: APA 7
Sau quá trình nghiên cứu và tham khảo các tiêu chuẩn quốc tế, Phòng Khoa học - Công nghệ đề xuất áp dụng chuẩn **APA phiên bản thứ 7 (APA 7)** làm tiêu chuẩn trích dẫn và lập danh mục tài liệu tham khảo chính thức và thống nhất cho tất cả các ngành đào tạo tại Trường Đại học Hàng hải Việt Nam.
Lý do lựa chọn
Tính phổ biến và được công nhận quốc tế
APA là một trong những hệ thống trích dẫn được sử dụng rộng rãi nhất trên thế giới trong nhiều lĩnh vực, từ khoa học xã hội, kinh tế đến kỹ thuật, công nghệ và giáo dục.
Tính linh hoạt và toàn diện
APA 7 cung cấp quy tắc rõ ràng cho rất nhiều loại tài liệu, từ truyền thống (sách, tạp chí) đến hiện đại (trang web, bộ dữ liệu, video, mạng xã hội), đáp ứng tốt nhu cầu của cả hai khối ngành.
Nhấn mạnh vào Tác giả và Năm xuất bản
Hệ thống "Tác giả-Năm" giúp người đọc dễ dàng nhận biết nguồn gốc và tính thời sự của thông tin ngay trong văn bản, điều này quan trọng cho cả lĩnh vực kỹ thuật (nơi công nghệ thay đổi nhanh) và kinh tế (nơi các lý thuyết phát triển theo thời gian).
3. Hướng dẫn chi tiết Tiêu chuẩn Thống nhất APA 7
3.1. Trích dẫn trong bài (In-text Citation) - Hướng dẫn chi tiết
Trích dẫn trong bài (hay trích dẫn trong ngoặc đơn) được sử dụng để chỉ ra nguồn thông tin ngay tại vị trí bạn đề cập đến nó. Có hai cách trích dẫn chính:
- Trích dẫn trong ngoặc (Parenthetical): Cả họ tác giả và năm xuất bản đều nằm trong ngoặc đơn, thường đặt ở cuối câu.
- Trích dẫn tường thuật (Narrative): Họ tác giả là một phần của câu văn, chỉ có năm xuất bản nằm trong ngoặc đơn.
A. Theo số lượng tác giả
Một tác giả:
• (Nguyễn, 2021)
• Nguyễn (2021) đã chỉ ra rằng...
Hai tác giả: Luôn nêu họ của cả hai tác giả.
• (Trần & Lê, 2022)
• Trần và Lê (2022) cho thấy...
Ba tác giả trở lên: Chỉ nêu họ tác giả đầu tiên, theo sau là "et al.".
• (Vũ et al., 2023)
• Vũ et al. (2023) đề xuất rằng...
B. Trích dẫn trực tiếp (trích nguyên văn)
Khi trích dẫn nguyên văn một đoạn văn, bạn bắt buộc phải thêm số trang (tr. hoặc p.).
Trích dẫn ngắn (dưới 40 từ): Đặt trong dấu ngoặc kép " ".
• Nghiên cứu kết luận rằng "an toàn hàng hải là yếu tố then chốt cho sự phát triển bền vững" (Đặng, 2020, tr. 15).
Trích dẫn dài (từ 40 từ trở lên): Tách thành một khối văn bản riêng, thụt lề đầu dòng và không dùng dấu ngoặc kép.
Phạm (2019) đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tối ưu hóa:
Chuỗi cung ứng hiện đại không chỉ đơn thuần là dòng chảy hàng hóa mà còn là dòng chảy thông tin và tài chính. Việc áp dụng công nghệ số để quản lý và tối ưu hóa các dòng chảy này sẽ tạo ra lợi thế cạnh tranh vượt trội cho doanh nghiệp trong bối cảnh toàn cầu hóa. (tr. 89)
C. Các trường hợp đặc biệt
Trích dẫn nhiều nguồn trong cùng một ngoặc đơn: Sắp xếp các nguồn theo thứ tự bảng chữ cái, phân tách bằng dấu chấm phẩy.
• Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra xu hướng này (Bùi & Trần, 2019; Hoàng, 2018; Lê et al., 2021).
Tác giả là tổ chức: Lần đầu trích dẫn, viết đầy đủ tên tổ chức và chữ viết tắt trong ngoặc vuông. Các lần sau chỉ cần dùng chữ viết tắt.
• Lần đầu: (Tổ chức Hàng hải Quốc tế [IMO], 2023)
• Lần sau: (IMO, 2023)
Nguồn không có tác giả: Dùng một vài từ đầu của tiêu đề (in nghiêng nếu là sách, báo cáo; trong ngoặc kép nếu là bài báo, chương sách).
• (Sổ tay an toàn hàng hải, 2022)
Nguồn không có ngày tháng: Dùng "k.n." (không có năm) hoặc "n.d." (no date).
• (Phạm, k.n.)
Trích dẫn từ nguồn thứ cấp: Khi bạn đọc được công trình của A trong tài liệu của B, và bạn không tìm được tài liệu gốc của A. Hãy trích dẫn B.
• Nghiên cứu của Smith (dẫn theo Nguyễn, 2021) cho thấy...
• (Smith, 1998, dẫn theo Nguyễn, 2021)
3.2. Danh mục tài liệu tham khảo (Reference List) - Các dạng phổ biến
Danh mục được sắp xếp theo thứ tự Bảng chữ cái (alphabet) của họ tác giả. Dưới đây là định dạng cho các loại tài liệu thông dụng nhất:
A. Bài báo có chỉ số DOI (Digital Object Identifier)
Họ, T. Đ. (Năm). Tên bài báo. Tên Tạp chí, Tập(Số), trang-đầu–trang-cuối. https://doi.org/xxxx
Ví dụ:
Tran, Q. T., & Le, M. H. (2022). A fuzzy logic approach for dynamic positioning of vessels under heavy weather conditions. Ocean Engineering, 250, 1-15. https://doi.org/10.1016/j.oceaneng.2022.110125
B. Bài báo không có DOI, truy cập online
Họ, T. Đ. (Năm). Tên bài báo. Tên Tạp chí, Tập(Số), trang-đầu–trang-cuối. Truy xuất từ URL
Ví dụ:
Nguyễn, V. A. (2021). Tác động của logistics đến phát triển kinh tế biển. Tạp chí Kinh tế và Phát triển, 285(3), 45-56. Truy xuất từ https://jsde.neu.edu.vn/...
4. Nguyên tắc chung khi trích dẫn
Tính nhất quán
Sử dụng duy nhất chuẩn APA 7 trong toàn bộ công trình khoa học.
Tính chính xác
Mọi thông tin trong trích dẫn (tên tác giả, năm, tên công trình,...) phải tuyệt đối chính xác so với tài liệu gốc.
Tính đầy đủ
Tất cả các tài liệu được trích dẫn trong bài viết đều phải có mặt trong Danh mục tài liệu tham khảo và ngược lại.
5. Công cụ quản lý tài liệu tham khảo
Để quá trình trích dẫn được chính xác, nhanh chóng và chuyên nghiệp, khuyến khích sử dụng các phần mềm quản lý tài liệu tham khảo. Các phần mềm này giúp lưu trữ, sắp xếp tài liệu và tự động tạo danh mục tham khảo theo đúng chuẩn APA 7.
Mendeley
Phần mềm miễn phí, phổ biến, tích hợp tốt với Word và có sẵn định dạng APA 7.
Zotero
Phần mềm mã nguồn mở và miễn phí, mạnh mẽ trong việc thu thập thông tin và có sẵn định dạng APA 7.